Να μετράμε τα έσοδα, όχι μόνο τις αφίξεις

Εικονογράφηση: ΤΙΤΙΝΑ ΧΑΛΜΑΤΖΗ

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:ΓΕΥΜΑ ΜΕ ΤΗΝ Κ

Το τηλέφωνό του δεν σταματά λεπτό να χτυπά. «Με παίρνουν ακόμα για συγχαρητήρια», εξηγεί. Εχουν περάσει λίγα 24ωρα από την εκλογή του ως νέου προέδρου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων. «Μην ανησυχείτε, πριν ξεκινήσουμε, θα το κλείσω». Τηρεί την υπόσχεσή του με το που καθόμαστε στη σκιερή αυλή του ξενοδοχείου Electra Palace, στην Πλάκα. Γιατί εδώ; Γιατί ο Γιάννης Ρέτσος, ο άνθρωπος που θα ηγηθεί της πορείας του ΣΕΤΕ τα επόμενα τρία χρόνια, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό την τύχη του ελληνικού τουρισμού, είναι διευθύνων σύμβουλος και από τους βασικούς μετόχους του ομίλου Electra Hotels & Resorts, με πέντε ξενοδοχειακές μονάδες στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στη Ρόδο. Το συλλογικό και το ατομικό θα εναλλάσσονται, λοιπόν, στην κουβέντα μας.

Ξεκινάμε με τις προβλέψεις για το φετινό καλοκαίρι που είναι θετικές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΕΤΕ, τα τουριστικά έσοδα πιθανότατα θα αυξηθούν ώς και στα 14,5 δισ. ευρώ, μετά την πτώση τους στα 13,2 δισ. ευρώ το 2016 (άνοδος της τάξεως του 9%). Οι αφίξεις τουριστών θα φτάσουν τα 27 εκατ., από 25 εκατ. πέρυσι. Πού οφείλεται αυτή η «άνοιξη»; «Σίγουρα στις ευρύτερες γεωπολιτικές συνθήκες και συγκυρίες, αλλά κυρίως στις επενδύσεις που έγιναν από τον ιδιωτικό τομέα και στο γεγονός ότι συνεργαστήκαμε ως κλάδος με κυβερνήσεις και υπουργεία και χαράξαμε κοινούς στόχους τους οποίους ακόμα κυνηγάμε», λέει ο Γιάννης Ρέτσος.

«Είναι... ευκολάκι, λοιπόν, για να χρησιμοποιήσω τη γλώσσα των πιτσιρικάδων, η ενασχόληση με τον τουρισμό;», τον ρωτώ. «Δεν θα το έλεγα. Επιχειρηματικά, δεν είναι εύκολος ο τουρισμός. Ιδιαίτερα αν μιλάμε για τα ξενοδοχεία. Από τη μία πλευρά απαιτεί μεγάλα κεφάλαια κι από την άλλη ο χρόνος απόσβεσης είναι μακρύς και αβέβαιος. Οπότε, η δυσπραγία σε σημαντικές τουριστικές επενδύσεις που παρατηρείται δεν έχει να κάνει μόνο με την οικονομική κατάσταση της χώρας μας και το ρίσκο που αυτή συνεπάγεται, αλλά και με το γεγονός ότι στα μάτια των επενδυτών αυτή η ενασχόληση δεν θεωρείται καθόλου ελκυστική. Διευκρινίζω, όμως, ότι αναφέρομαι κυρίως στα ξενοδοχεία, γιατί σε άλλους τομείς, όπως το Διαδίκτυο που τείνει να κυριεύσει τα πάντα, υπάρχουν κενά για startups, εφαρμογές και υπηρεσίες που “κουμπώνουν” στον τουρισμό και δεν απαιτούν τόσο μεγάλα κεφάλαια όσο ανοιχτό μυαλό και ετοιμότητα: να δεις τι θέλει η αγορά και να της το προσφέρεις».

Χώρος υπάρχει, λοιπόν, ακόμα και για νέους ή «μικρούς» επιχειρηματίες, φτάνει να επιδεικνύουν καλά ανακλαστικά στα καινούργια δεδομένα. «Και για όσους θέλουν να εργαστούν ως στελέχη του τουρισμού», συμπληρώνει ο συνομιλητής μου. «Αυτό είναι κάτι που ευτυχώς έχει αλλάξει. Ξέρετε, επί δεκαετίες οι Ελληνες ζούσαμε με πολλά στερεότυπα και στρεβλές απόψεις. Πιστεύαμε ότι ο τουρισμός είναι καθαρά εποχική δραστηριότητα. Μας κυνηγούσε αυτό που είχε πει το 1981 ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου: “Εμείς δεν θα γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης”. Θεωρούνταν υποτιμητικό το να ασχολείται κανείς με τον τουρισμό. Νέοι άνθρωποι έμπαιναν στον χώρο αντιμετωπίζοντάς τον ως μεταβατικό στάδιο: για να κάνουν ένα... πέρασμα και να βγάλουν χαρτζιλίκι μέχρι να βρουν τον επαγγελματικό τους δρόμο».

Πλέον, αυτό έχει αλλάξει. Στα χρόνια της συνεχιζόμενης ύφεσης, όταν οι θέσεις εργασίας σε κλάδους περιζήτητους κατά το παρελθόν συρρικνώνονται ολοένα και περισσότερο, ο τουρισμός φαντάζει μοναδική λύση για πολλούς. Ο Γιάννης Ρέτσος το επιβεβαιώνει. «Βάζουμε αγγελία για μία θέση και δεχόμαστε δεκάδες καλά βιογραφικά ακόμα και από εργαζομένους με εμπειρία σε άλλους τομείς της οικονομίας που αναζητούν διέξοδο για να αποφύγουν την ανεργία».

Τον ρωτώ για τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος του τουρισμού. «Η υπερφορολόγηση είναι ψηλά στη λίστα. Μαζί με την ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος, την οριστική επίλυση του χωροταξικού ζητήματος, την ευέλικτη πολιτική για τα “κόκκινα“ δάνεια στις τουριστικές επιχειρήσεις. Και δεν γίνεται να καλούμαστε κάθε τόσο να σηκώσουμε νέα βάρη τα οποία δεν έχουμε προϋπολογίσει. Οπως το τέλος διανυκτέρευσης. Είμαστε σε διαπραγματεύσεις για τα συμβόλαια του 2018 και δεν ξέρουμε αν θα περάσει στον πελάτη. Ζητήσαμε από την κυβέρνηση να ισχύσει μόνο για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Αν ισχύσει για όλη τη χρονιά, θα αναγκαστούμε να το μετακυλίσουμε στον πελάτη. Το προϊόν μας είναι ήδη ακριβό σε σχέση με τον ανταγωνισμό, οι πελάτες μας θα δυσαρεστηθούν, θα έχουμε ενδεχομένως απώλειες. Φαύλος κύκλος, δηλαδή!».

Οι στρατηγικοί στόχοι του ΣΕΤΕ θα είναι τέσσερις

– Ποιες είναι οι προσδοκίες σας; Ποιο λιθαράκι θέλετε να βάλετε στο οικοδόμημα του ελληνικού τουρισμού ως επικεφαλής του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων;

– Οι στρατηγικοί στόχοι του ΣΕΤΕ θα είναι τέσσερις. Να κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να εδραιωθεί η Ελλάδα στους σημαντικότερους τουριστικούς προορισμούς του κόσμου. Είμαστε ήδη σε καλή θέση στη σχετική κατάταξη, είναι γνωστό, αλλά πρέπει να παραμείνουμε ψηλά, να μην είναι πρόσκαιρη η εκτίναξη που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Να διαφυλάξουμε την εργασιακή ειρήνη· σ’ αυτό το θέμα έχω ιδιαίτερη ευαισθησία. Πιστεύω στην ανάγκη να είναι ρυθμισμένη η αγορά εργασίας με αμοιβαίες υποχωρήσεις, αυτή είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία μας. Μην ξεχνάτε ότι είμαστε ο πρώτος κλάδος που έδωσε αυξήσεις μέσα στην κρίση. Δεν άνοιξε μύτη μέσα στα ξενοδοχεία, οι υπηρεσίες μας ολοένα και βελτιώνονται, οι τουρίστες μένουν ευχαριστημένοι. Ζητούμενο είναι φυσικά και η στενή συνεργασία με τις κυβερνήσεις. Εμείς βλέπουμε τον τουρισμό ως εθνική υπόθεση, όχι ως πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης. Οποια κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τη σημασία και τη δυναμική του, εμείς θα είμαστε στο πλευρό της, να τη στηρίξουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Τέλος, σκοπεύουμε να επιδείξουμε ακόμα μεγαλύτερη εξωστρέφεια, δηλαδή να έρθουμε κοντά στις τοπικές κοινωνίες, να συνδεθεί ουσιαστικά ο πρωτογενής τομέας με τον τουρισμό. Είναι μια δραστηριότητα που αφορά όλους, εμπλέκει πολλούς κλάδους της οικονομίας. Αν στη διάρκεια της θητείας μου καταφέρουμε έστω και ένα μέρος αυτών, θα είμαι ευχαριστημένος.

– Το θέμα της τρομοκρατίας σας απασχολεί;

– Φυσικά! Η απειλή, άλλωστε, όπως φαίνεται από τα χτυπήματα (σ.σ. εκείνη την ημέρα είχε γίνει η επίθεση στη Γέφυρα του Λονδίνου) είναι ασύμμετρη. Και μολονότι, ευτυχώς, δεν έχει «ακουμπήσει» ακόμα την Ελλάδα, αναπόφευκτα επηρεάζει την ψυχολογία των ταξιδιωτών. Εχουν αρχίσει να αλλάζουν ακόμα και οι συνήθειες των ξένων τουριστών. Μένουν περισσότερο μέσα στα ξενοδοχεία, δεν κυκλοφορούν πολύ, αποφεύγουν τους χώρους συνάθροισης (μπαρ, εστιατόρια κ.λπ.). Γι’ αυτό τονίζω ότι το να μετράμε αφίξεις δεν λέει τίποτα, δεν έχει ουσιαστική αξία. Εκτός κι αν το μόνο που προσπαθεί κανείς να κάνει είναι να κρατήσει το κεφάλι του έξω από το νερό, για να μην πνιγεί. Εμείς, τουριστικά, δεν βρισκόμαστε σε τέτοια θέση. Ο στόχος μας, λοιπόν, πρέπει να είναι επικεντρωμένος στα έσοδα, στο πόσο συνάλλαγμα θα μπει στη χώρα.

Η ανάπτυξη θα έλθει από τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία

Είναι γιος ενός από τους πρωτεργάτες του ελληνικού τουρισμού: του Θανάση Ρέτσου, ο οποίος το 1965, μαζί με τους Θωμά Σβυριάδη, Χαράλαμπο Τσαούσογλου και Γεράσιμο Φωκά δημιούργησαν το πρώτο Electra. Ηταν, λοιπόν, αναπόδραστη η ενασχόληση και του ίδιου με τα ξενοδοχεία; «Πάντα το είχα στο μυαλό μου. Αλλωστε, σε ηλικία δώδεκα ετών δούλεψα για πρώτη φορά στο ξενοδοχείο μας στην Κρήτη (στο σέρβις) και αυτό συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια των γυμνασιακών μου σπουδών», λέει ο Γιάννης Ρέτσος. Δεν σπούδασε, όμως, τουριστικές επιχειρήσεις, τουλάχιστον όχι από την αρχή, αλλά στη Νομική Αθηνών. «Ημουν τριτοδεσμίτης, μου άρεσαν αυτά τα μαθήματα», εξηγεί γελώντας. Παίρνοντας το πτυχίο του έφυγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έκανε μεταπτυχιακό στο πανεπιστήμιο Cornell, στη διοίκηση ξενοδοχείων, με ειδίκευση στο Hospitality Real Estate Finance.

«Ολοκληρώνοντας και το μεταπτυχιακό, σκέφτηκα να μείνω στην Αμερική. Είχα ήδη προτάσεις για δουλειά. Το κουβέντιασα με τον πατέρα μου, ο οποίος είχε έρθει στη Νέα Υόρκη για την αποφοίτησή μου. Δεν με απέτρεψε. Μου είπε μόνο: “Σε χρειάζομαι”. Ετσι, αποφάσισα να επιστρέψω στην Ελλάδα. Δεν το μετανιώνω. Μπήκα στη δουλειά, επαγγελματικά εξελίχθηκα, απέκτησα και τρεις όμορφες κόρες που σήμερα είναι 16, 14 και 11 ετών...». Ο θαυμασμός και η αγάπη για τον πατέρα του δεν κρύβονται. «Με βοήθησε περισσότερο από όλους τους ανθρώπους στη ζωή μου. Και επειδή ήταν πάντα το πρότυπό μου, αλλά και επειδή στα πρώτα επαγγελματικά βήματά μου στεκόταν διακριτικά δίπλα μου. “Θα σου πω τη γνώμη μου μόνο όταν θα τη ζητήσεις”, μου έλεγε. Κι όταν έλεγε τη γνώμη του, δεν τη θεωρούσε θέσφατο».

Συζητάμε για την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα. Και τι του δίδαξε η αμερικανική εμπειρία του. «Οι Ελληνες επιχειρηματίες λειτουργούσαν ανέκαθεν με το θυμικό και όχι με τη λογική: τι μου αρέσει, τι ονειρεύομαι; Αυτό θα κάνω και μετά θα δω τη βιωσιμότητά του. Στην Αμερική, οτιδήποτε κάνεις πρέπει να σου βγαίνει το spreadsheet – oι λογιστικοί πίνακες. Αλλιώς δεν μπαίνεις καν στη διαδικασία να το προσπαθήσεις. Και στην Ελλάδα κάπως έτσι είναι πια τα πράγματα, λόγω της κρίσης: πριν από κάθε επενδυτικό πρότζεκτ γίνονται εξαντλητικές μελέτες, οι τράπεζες είναι πολύ αυστηρές. Μάθαμε με τον κακό τρόπο».

Ο όμιλος Electra, σε μια δύσκολη συγκυρία, με σοβαρότητα και υπευθυνότητα αποφάσισε να επενδύσει στην Αθήνα. Μεταμόρφωσε το κτίριο του πρώην υπουργείου Παιδείας, στη Μητροπόλεως, σε ένα εντυπωσιακό ξενοδοχείο, το Electra Metropolis. «Δεν ξέρετε πόσο χαίρομαι που βλέπω αυτό το κομμάτι του ταλαιπωρημένου αθηναϊκού κέντρου να παίρνει ξανά ζωή», τονίζει ο κ. Ρέτσος. Πόσο πιστεύει στη δυναμική της πρωτεύουσας; «Η Αθήνα έχει πάρα πολλά να δώσει στον επισκέπτη, αλλά έχουμε σε μεγάλο βαθμό αποτύχει να τα πακετάρουμε και να του δώσουμε την ευκαιρία να τα επιλέξει. Κι αυτό έχει να κάνει και με δικές μας αδυναμίες, του ιδιωτικού τομέα, αλλά και με κρατικές αγκυλώσεις. Οταν ήμουν πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών - Αττικής είχαμε ξεκινήσει μια έρευνα ικανοποίησης των πελατών μας. Από τα 2.000 και πλέον ερωτηματολόγια, το 60% των τουριστών δεν ήξερε ότι η Αθήνα έχει θάλασσα στα 7 χιλιόμετρα από το κέντρο της... Από την άλλη, ακόμα συζητάμε για το άνοιγμα των καταστημάτων τις Κυριακές, ενώ αυτό έχει λυθεί σε όλη την Ευρώπη. Τι κάνουμε; Πότε θα το λύσουμε; Και δεν εννοώ νομοθετικά, με οριζόντιο τρόπο. Πρέπει να συζητήσουμε χωρίς συντεχνιακές προκαταλήψεις και εμμονές. Για τον τουρισμό είναι αδιάφορο αν θα είναι ανοιχτά τα καταστήματα στο Κερατσίνι ή στη Νέα Ιωνία. Αλλά στο κέντρο; Πώς θα γίνει ελκυστικός city break προορισμός η Αθήνα;».

Τελικά, τι κάνει έναν επιχειρηματία να ασχοληθεί με τα κοινά, να αφιερώσει χρόνο από αυτόν που δεν του περισσεύει σε ένα συλλογικό όργανο; «Αν έχεις όραμα και κοιτάς το δάσος, όχι το δέντρο, με όσα θετικά γίνουν θα επηρεαστεί και η δική σου επιχείρηση. Δεν μπορείς μόνο να ζητάς. Επί δεκαετίες, ο ιδιωτικός τομέας, σε διάφορους τομείς της οικονομίας, εμφανιζόταν να ζητάει διαρκώς πράγματα και το κράτος να λειτουργεί σαν... πατερούλης (για να θυμηθούμε την πάλαι ποτέ Σοβιετική Ενωση), που ποδηγετούσε, ήλεγχε, ρύθμιζε κάθε δραστηριότητα. Εγώ έχω διαφορετική φιλοσοφία: η ανάπτυξη θα έρθει από τον ιδιωτικό τομέα και την κοινωνία. Αν πιστέψουμε σ’ αυτήν και βγούμε μπροστά, θα συμπαρασύρουμε το κράτος και τις κυβερνήσεις. Από τον συνδικαλισμό του τουρισμού έχουν περάσει πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι, οι οποίοι στην εποχή τους έκαναν σοβαρή δουλειά και συνέβαλαν σ’ αυτό που είναι σήμερα ο ΣΕΤΕ. Χαλάλι στον χρόνο που θα αφιερώσω κι εγώ από την πλευρά μου, λοιπόν, αν τα αποτελέσματα είναι τα προσδοκώμενα». «Θα καταφέρετε να πάτε διακοπές φέτος;», τον ρωτώ καθώς με ξεπροβοδίζει. «Λατρεύω τη θάλασσα και προσπαθώ όσο γίνεται περισσότερο να είμαι κοντά της. Ανακαλύπτω συνεχώς υπέροχα μέρη, όμορφα και ήρεμα. Επιτρέψτε μου να μην σας τα αποκαλύψω, για να μείνουν όμορφα και ήσυχα!». Και η κουβέντα μας τελειώνει με γέλια...

Η συνάντηση

Στο Motivo Restaurant, στο ισόγειο του ξενοδοχείου Electra Palace, φάγαμε πολύ ελαφρά, από μια σαλάτα: Χόρτα εποχής με τοματίνια και ξινομυζήθρα Κρήτης ο οικοδεσπότης, ανάμεικτη με σπαράγγια και κρέμα κατσικίσιου τυριού εγώ. Ηπιαμε από ένα ποτήρι λευκό κρασί. Μετά, μαζί με τον καφέ μου, δεν είπα όχι σε ένα γλυκό: μους ανθότυρο με τραγανό παστέλι, κολοκύθα και παγωτό κεράσι.

Oι σταθμοί του

1969
Γεννιέται στην Αθήνα.

1992
Πτυχίο Νομικής Σχολής Αθηνών.

1995
Ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του ξενοδοχείου Electra Palace, στην Πλάκα.

2004
Διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Electra Hotels & Resorts.

2009-2012
Πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Αθηνών - Αττικής.

2011
Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Ξενοδόχων.

2011-2017
Α΄ αντιπρόεδρος του ΣΕΤΕ.

2017
Πρόεδρος του ΣΕΤΕ.